Δελτίο Τύπου
12.06.2025
Οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) αποτελούν ένα ουσιώδες εργαλείο για την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών που αυτά προσφέρουν. Καθώς τα σοβαρά οικολογικά προβλήματα της Μαύρης Θάλασσας βρίσκονται συνεχώς στο επίκεντρο της δημοσιότητας, όλο και περισσότερη έρευνα και προσπάθειες επικεντρώνονται στη διατήρηση της θαλάσσιας ζωής, στην πρόληψη της υπεραλίευσης, στη μείωση της ρύπανσης και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Το έργο Open environmental eFolio for joint maritime spatial planning and conservation of the valuable Black Sea Basin marine ecosystems (MARMAPS), https://marmaps.bsnn.org, που υποστηρίζεται από το Πρόγραμμα Interreg NEXT Black Sea Basin 2021–2027, στοχεύει στη βελτίωση της γνώσης για τη διατήρηση των πολύτιμων οικοσυστημάτων της Μαύρης Θάλασσας μέσω της δημιουργίας ψηφιακών εργαλείων για συνεργατικό χωροταξικό σχεδιασμό και αποκατάσταση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
Η σύμπραξη περιλαμβάνει το Δίκτυο ΜΚΟ Μαύρης Θάλασσας (Black Sea NGO Network) από τη Βουλγαρία, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, την ΜΚΟ Mare Nostrum από τη Ρουμανία και τον Παράρτημα της Ουκρανικής Οικολογικής Ακαδημίας Επιστημών. Το έργο έχει διάρκεια 18 μήνες και συνολικό προϋπολογισμό 498.358 ευρώ.
Σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ και της Σύμβασης για τη Βιολογική Ποικιλότητα, το MARMAPS στοχεύει στην ενίσχυση της περιφερειακής ικανότητας για διατήρηση της φύσης, προσφέροντας λύσεις και εργαλεία που στηρίζουν την προστασία της βιοποικιλότητας και της φυσικής κληρονομιάς, και προάγοντας πρωτοβουλίες για δημιουργία δικτύων ΘΠΠ στην περιοχή.
Τα βασικά στοιχεία του ανοιχτού ψηφιακού εργαλείου (eFolio) περιλαμβάνουν: Σύστημα υποστήριξης αποφάσεων, και τρεις επιπλέον καινοτομίες εμπνευσμένες από τη διεθνή εμπειρία: πρότυπα πρωτοκόλλων παρακολούθησης, εργαλεία πολιτών (citizen science), επιλογή βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης ΘΠΠ.
Το σύστημα υποστήριξης αποφάσεων αξιοποιεί ανοιχτά δεδομένα για είδη, ενδιαιτήματα και οικοσυστήματα της Μαύρης Θάλασσας, λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Αναπτύχθηκε από επιστήμονες του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και παρουσιάζει σενάρια για διαφορετικούς στόχους διαχείρισης και επιλογές σχεδιασμού νέων ΘΠΠ. Ενσωματώνει δεδομένα για τη βιοποικιλότητα και τις κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους, και ευθυγραμμίζεται με τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα της ΕΕ, που προβλέπει προστασία του 30% των θαλασσών έως το 2030, με 10% αυστηρά προστατευόμενο.
Η ανάπτυξη προτύπων πρωτοκόλλων παρακολούθησης βασίστηκε σε εμπειρίες από τη Μεσόγειο και άλλες περιοχές του κόσμου. Το πλαίσιο και τα πρωτόκολλα παρακολούθησης συμβάλλουν στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η προστασία επηρεάζει τη βιοποικιλότητα. Επί δεκαετίες, η παρακολούθηση επικεντρωνόταν σε εμπορικά σημαντικά ιχθυαποθέματα, κάτι που δεν αποδίδει πλήρη εικόνα για την κατάσταση του οικοσυστήματος. Πλέον, αναπτύσσονται πρωτόκολλα για την παρακολούθηση ολόκληρων οικοσυστημάτων, ώστε να κατανοείται η συνολική κατάσταση και οι μεταβολές στη θαλάσσια ζωή. Τα πρωτόκολλα οργανώνονται θεματικά: αντιπροσωπευτικότητα, σύσταση και κατάσταση ενδιαιτημάτων, κλιματική αλλαγή, δείκτες ποιότητας νερού και ρύπανσης, είδη-κλειδιά. Η παρακολούθηση μπορεί να είναι οικολογική ή κοινωνικοοικονομική, ανάλογα με τους στόχους της ΘΠΠ και τις ανάγκες των εμπλεκόμενων φορέων και τοπικών κοινοτήτων.
Η ανασκόπηση εργαλείων συμμετοχικής επιστήμης πολιτών αποτελεί σημαντική συμβολή του έργου MARMAPS στην ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας στην έρευνα και προστασία των θαλασσών. Πρωτοβουλίες όπως το Marine Litter Watch, Delphi ή Sea Watcher αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των ψηφιακών εργαλείων στην άντληση δεδομένων για έρευνα και χάραξη πολιτικής. Η συμμετοχή των πολιτών ενισχύει τη γνώση, προάγει την κριτική σκέψη και ενδυναμώνει την περιβαλλοντική συνείδηση, ιδιαίτερα των νέων. Παράλληλα, η ανάλυση επισημαίνει την ανάγκη για κοινή υποδομή που θα διασυνδέει υπάρχουσες πρωτοβουλίες, θα ενισχύει τη διαλειτουργικότητα και θα εναρμονίζει τις μεθόδους συλλογής και επαλήθευσης δεδομένων. Μια τέτοια πλατφόρμα θα ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία και θα υποστηρίξει τις περιβαλλοντικές πολιτικές μακροπρόθεσμα.
Η καταγραφή βέλτιστων πρακτικών διαχείρισης ΘΠΠ είναι επίσης βασική πτυχή του έργου. Ξεχωρίζει η απαγόρευση της τράτας βυθού και επιθετικών εργαλείων αλιείας, που εφαρμόζεται από μεμονωμένα κράτη (π.χ. Ελλάδα) αλλά και από κοινοπραξίες ΜΚΟ σε επίπεδο ΕΕ με τη στήριξη πολιτικών προσώπων. Η ενίσχυση της αγοράς για αλιεύματα από τοπικές ρυθμιζόμενες αλιευτικές δραστηριότητες αποτελεί άλλη μία καλή πρακτική για την ανάκαμψη των αποθεμάτων, την καταπολέμηση της παράνομης αλιείας και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Η προώθηση βιώσιμου θαλάσσιου τουρισμού, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συμμετοχής των χρηστών της θάλασσας στη λήψη αποφάσεων και δημιουργίας δικτύων ΘΠΠ, συγκαταλέγονται επίσης στις καλές πρακτικές διαχείρισης.
Το πληροφοριακό περιεχόμενο του eFolio παρέχει βάση για τη δημιουργία ενός μηχανισμού ανταλλαγής εμπειρίας και μακροχρόνιας υποστήριξης μεταξύ των ομάδων-στόχων και τελικών χρηστών του έργου. Το MARMAPS αναδεικνύει τη σημασία της προστασίας της βιοποικιλότητας στη Μαύρη Θάλασσα και παρέχει δυνατότητες συγκριτικής αξιολόγησης με την ευρωπαϊκή και διεθνή εμπειρία, ενισχύοντας την ικανότητα για σχεδιασμό, παρακολούθηση, αναφορά και διαχείριση των ΘΠΠ.
